အစာစားျပီး ဘာေၾကာင့္ေလတက္လဲ

ဆရာ

ေနာက္ထပ္သိခ်င္တာေလး ထပ္ၿပီးေမးခြင့္ျပဳပါ။ အရင္ကေမးခဲ့တာေတြကုိ စိတ္ရွည္လက္ရွည္ေျဖၾကားေပးတာေတြ အတြက္လဲ ေက်းဇူးအမ်ားႀကီးတင္ပါတယ္ ရွင့္။ ေနာက္ထပ္သိခ်င္တာက ေလတက္တာ ဘာေၾကာင့္လဲဆရာ နန္းဆုိလုိတာက ထမင္းစားၿပီးေလတက္တာကုိေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ နန္းတုိ႔ငယ္ငယ္က နန္းတုိ႔ဖြားဖြားကုိ ႏွိပ္ေပးရင္ ဖြားဖြားက တေဂ့ ေဂ့ နဲ႔ ေလေတြတက္တယ္ေလ။ ႏွိပ္တာနဲ႔ ေလတက္တာနဲ႔ ဘယ္လုိပတ္သက္လဲဆရာ။ ခု နန္းကုိလဲ ဘယ္ေနရာကုိႏွိပ္ ႏွိပ္ တေဂ့ ေဂ့ နဲ႔ ေလေတြတက္တယ္ဆရာ။ လက္ဆစ္၊ ေျခဆစ္ေလးေတြကုိပဲ ႏွိပ္ ႏွိပ္။ ေနာက္ဆံုး ေခါင္းေလွ်ာ္ခ်ိန္ မ်က္ႏွာသစ္ခ်ိန္ေတြမွာ ေခါင္းေတြ မ်က္ႏွာေတြကုိ ႏွိပ္နယ္ရင္ေတာင္မွ တေဂ့ ေဂ့ နဲ႔ ေလတက္တယ္။ ေညာင္းေနတဲ့ေနရာကုိ ႏွိပ္မိရင္ ပုိၿပီးေတာ့
ေလတက္တယ္ဆရာ။ အဲ့ေနရာကုိႏွိပ္လုိ႔ေလတက္ရင္ အဲ့ေနရာမွာဆက္ႏွိပ္ေနၿပီး ေလတတ္တာရပ္သြားၿပီဆုိရင္ေတာ့ ေညာင္းေနတာလဲ သက္သာသြားတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဗုိက္ဆာရင္လဲ ေလတတ္တယ္ေနာ္ဆရာ။ ဗုိက္ဆာလုိ႔ေလတက္တာ၊ ထမင္းစားၿပီးလုိ႔ေလတက္တာနဲ႔ ႏွိပ္လုိ႔ေလတက္တာေတြဟာ အတူတူပဲလားဆရာ။ တခ်ဳိ႕စာေတြထဲမွာ ဖတ္ဖူးတာက ေလေတြမ်ဳိခ်မိလုိ႔၊ ပီေကဝါးလုိ႔တဲ့ နန္းပီေကမဝါးပါဘူး။ ေလေတြမ်ဳိခ်မိတာေတာ့ ဟင္းရည္ပူပူေသာက္တဲ့အခ်ိန္တုိ႔ ေရေႏြးေသာက္တဲ့အခ်ိန္တုိ႔ဆုိ ေလေတြပါသြားမယ္ထင္တယ္ေနာ္။ အဲ့လုိေလတက္တာ ဘာေၾကာင့္လဲ။ ဘာျဖစ္တတ္လဲဆရာ။ အမ်ဳိးသားက ဘယ္ေနရာႏွိပ္ႏွိပ္ ေလေတြထြက္လာတာ ေလေတြဘာေတြျဖတ္တတ္မလားမသိဘူးလုိ႔ စ သလုိ ေနာက္သလုိနဲ႔ ေျပာတယ္။ အဲ့လုိေလျဖတ္တာေတြဘာေတြေရာ ျဖစ္တတ္သလားဆရာ။ ႏွိပ္တဲ့အခ်ိန္ေတြတုိင္း တေဂ့ ေဂ့ နဲ႔ ေလေတြတက္ေနေတာ့ (ေလတက္ၿပီးရင္ ေညာင္းေျပသြားေပမဲ့) ေလတက္ရတာ (မ်က္ႏွာႀကီး႐ံႈ႕မဲ့ၿပီးေတာ့) ပင္ပမ္းသလုိပဲခံစားရတယ္။ ရွက္လဲ ရွက္တယ္။ ေအာင့္ထားလုိ႔လဲမရဘူးဆရာရယ္။ အဲ့လုိေတြမျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုိေတြ ဆင္ျခင္ေနထုိင္ရမလဲဆရာ။  

ေနာက္တစ္ခုက တအားလန႔္တတ္တာ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆရာ။ လမ္းသြားေနရင္း ေဒါင့္ခ်ဳိးတစ္ခုက လူတစ္ေယာက္ေပၚလာရင္လဲ လန႔္တာပဲ ဆရာ။ အဲ့လုိ လန႔္သြားတဲ့အခ်ိန္ေတြဆုိ လူက ေခြက်သြားေတာ့မလားေအာက္ေမ့ရတယ္။ ကတုန္ကယင္ေတြျဖစ္လာၿပီးေတာ့ ေဘးက တစ္ခုခုကုိ ခ်က္ခ်င္းဖမ္းကုိင္ထားရင္ထား၊ ေဘးနံရံကုိ မွီထားရင္ထား အဲ့လုိလုပ္ရတယ္။ ရင္ေတြတအားခုန္လာၿပီးရင္ ရင္ဘတ္ထဲမွာလဲ ေအာင့္သြားသလုိလုိခံစားရေသးတယ္ဆရာ။ ခ်က္ခ်င္းပဲ ေမာဟုိက္သြားေသးတယ္။ လန႔္တတ္တာ ေရာဂါလား။ အက်င့္ပါေနလုိ႔လားဆရာ။ ဒါမွမဟုတ္ သတိမရွိလုိ႔လား။ အဲ့လုိမလန႔္ေအာင္ေရာ ဘယ္လုိေတြဆင္ျခင္ေနထုိင္ရမလဲဆရာ။ ဆရာ့ဆီက အၾကံျပဳခ်က္ေတြ၊ ေဆြးေႏြးခ်က္ေတြနဲ႔ ျပန္စာကုိ နန္းေမွ်ာ္ေနပါတယ္။

ေမတၱာျဖင့္...

နန္း

လူ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ ေလဝင္ျပီး ထြက္တဲ့ေနရာသံုးေနရာ ရွိတယ္။တခုကပါးစပ္။ စားေသာက္တဲ့အခါ ဝင္လာတဲ့ေလက အစာအိမ္နဲ႕အူလမ္းေၾကာင္းေရာက္တယ္။ ဝင္ျပီးတာနဲ႕ အေပၚ(သို႕)ေအာက္အေပါက္က ထြက္လိမ့္မယ္။ ေနာက္ေနရာတခုက အဆုတ္ျဖစ္ပါတယ္။ ေလကိုရႈသြင္းတဲ့အခါ နွာေခါင္းကတဆင့္ေလျပြန္ထဲေရာက္ ေနာက္ဆံုးအဆုတ္မွာ ရွိတဲ့ေလအိတ္(alveoli)ထဲ ဝင္ေရာက္တယ္။ ဝင္သြားတဲ့ေလကေအာက္စီဂ်င္ျဖစ္ေပမယ့္ ျပန္ထြက္တဲ့ေလက်ေတာ့ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆံုးေလဝင္တဲ့ ေနရာတခုက နားျဖစ္ပါတယ္။ နားဆိုတာ ေလဝင္ေလထြက္ဖို႕ သဘာဝကေပးထားတဲ့ ျပတင္းေပါက္နဲ႕ တင္စားၾကတယ္။ ေလထုဖိအားေျပာင္းလဲမႈကို သူက ခံစားနိုင္တယ္။ ေတာင္တက္ေတာင္ဆင္း ကားစီး၊ေလယာဥ္စီးတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ နားအူတာ၊ေခါင္းမူးတာေတြ ခံစားရတယ္။ အိမ္ပတ္ေျပးတဲ့အခါ ခ်ာခ်ာလည္မူးရင္လည္း အတူတူပဲ။ နားအတြင္းပိုင္းမွာ ေလထုဖိအား ရုတ္တရက္ ေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။  

ဒါေပမယ့္ အခုဟာက စားျပီေသာက္ျပီးလို႕ ထြက္တဲ့ေလမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ခႏၶာကိုယ္တေနရာရာ(ကုတ္၊ေက်ာျပင္၊ေျခေထာက္)စတဲ့ေနရာေတြကို နွိပ္လိုက္တိုင္း ေလထြက္တာျဖစ္တယ္။ တမ်ိဳးေျပာရရင္ အေၾကာတခုခုကို ထိလိုက္တိုင္း ခႏၶာကိုယ္က ျပန္တုံ႕ျပန္တဲ့သေဘာမ်ိဳးပါ။ ဘာမွ မထိရင္ေတာ့ ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး။ အမ်ားစုက အသက္(၆၀)ေက်ာ္ အဖုိး၊အဖြားအရြယ္ ေတြမွာ ျဖစ္တယ္။  ဇရာလကၡဏာဆိုရင္ မွန္သလိုလိုရွိေပမယ့္ ကေလးေတြလည္း ရိ္ွပါတယ္။ ရွားေတာ့ရွားတာေပါ့။ ဒီလိုျဖစ္ၾကေတာ့ လူ႕သေဘာ ေရာဂါမ်ားလားဆိုျပီး ေသြးစစ္၊ဆီးစစ္၊ဓာတ္မွန္ရိုက္ၾကတယ္။ အမ်ားစုက အကုန္ေကာင္းပါတယ္။ ေရာဂါေၾကာငိ့ မဟုတ္ရင္ဘာေၾကာင့္မ်ားလဲ ေတြးစရာရွိလာပါျပီ။ 

ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီလိုျဖစ္ရလဲ

ေဆးေက်ာင္းသားတိုင္း ဒုတိယနွစ္ေရာက္ရင္ ခႏၶာေဗဒ၊ဇီဝကမၼနဲ့ ဇီဝဓာတုဆိုျပီး သင္ရပါတယ္။ ဇီဝကမၼဆိုတာ ကိုယ္ခႏၶာဇီဝျဖစ္စဥ္ေျပာင္းလဲျခင္းကို ေလ့လာရတာျဖစ္တယ္။ လူ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ သိစိတ္မဲ့ အာရံုေၾကာလႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေစတဲ့ စနစ္ေတြထဲမွာ parasympatheticဆိုတဲ့ စနစ္တခု ရွိပါတယ္။ လူတေယာက္ အနားယူတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေပၚတဲ့ ဇီဝေျပာင္းလဲမႈကို ဒီစနစ္က ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕စိတ္ကမသိဘဲ အသက္ရႈေနတာ သူ႕ေက်းဇူးပါ။ ထမင္းစားျပီး ထိုင္ေနေပမယ့္ ဗိုက္ထဲက အစာအိမ္လႈပ္ရွားေအာင္၊အစားအစာ ေခ်ဖ်က္ေအာင္ ဒီစနစ္က သူ႕ဘာသာလုပ္ေဆာင္ေပးေနတယ္။ ဒီစနစ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ အာရံုခံဆဲလ္ေတြက ဦးေနွာက္နဲ႕ ေက်ာရုိးဆစ္မၾကီးက ထြက္လာတယ္။ အထူးသျဖင့္ အေပၚဆံုး ဦးေနွာက္ကထြက္လာတဲ့ cranial nerveနဲ႕ ေအာက္ဆံုး ျမွီးေညာင့္ရိုးဆစ္ကထြက္လာတဲ့ sacral nerveက ေတြက parasympathetic ေျပာင္းလဲမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ အဲဒီထဲမွာမွ ဦးေနွာက္က ထြက္လာတဲ့ vagus nerve ဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ အခရာက်တယ္။ သူ႕ရဲ႕ တာဝန္ေတြက မေသးပါဘူး။ နွလံုးခုန္တာ၊အစာေျခတာ၊ေခၽြးထြက္တာ စတဲ့သိစိတ္မဲ့တုံ့ျပန္မႈ မွန္သမွ်ကို ထိ္န္းခ်ဳပ္ေပးတယ္။ လည္ေခ်ာင္း၊လည္ျမိဳမွာရွိတဲ့ ၾကြက္သားေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈကို ျဖစ္ေပၚေစတာေၾကာင့္ အသံထြက္တာ၊အသက္ရႈတာစတဲ့ျဖစ္စဥ္ေတြေပၚ သက္ေရာက္ေစသတဲ့။ 

လူ႕ခႏၶာကိုယ္ကို နွိပ္တဲ့အခါ vagus nerveကို သြားေရာက္လံႈ႕ေဆာ္လို႕ လည္ပင္းၾကြက္သား၊အစာျမိဳျပြန္ေတြ သိစိတ္မဲ့လႈပ္ရွားလာပါတယ္။ အဲလို လႈပ္ရွားမႈေတြကေန အသံေတြထြက္လာတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို နွိပ္တဲ့အခါ တေဂ့ေဂ့နဲ႕ ေလထြက္တာ vagus nerveေၾကာင့္ပါ။ နွိပ္တဲ့အခါ ေသြးေၾကာ(ျမန္မာလို ေလေၾကာေခၚမလား)ကို ဖိမိတဲ့အခါ ေသြးလည္ပတ္မႈအားေကာင္းလာတယ္။ ဒီလိုနည္းနဲ႕ skeletal muscle ၾကြက္သားေတြ ေျပေလွ်ာ့လာျပီး အေၾကာအျခင္ေတြ၊အေညာင္းအညာေတြ သက္သာေစတယ္။ အေညာင္းအညာ ေျပေပ်ာက္သြားျပီး ေနလို႕ထိုင္လို႕ ပိုေကာင္းလာတယ္။ လူနာကေတာ့ နွိပ္လိုက္လို႕ ေလတက္၊ေလတက္လို႕ အေနရခက္တာေတြ သက္သာသြားတယ္လို႕ ထင္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ နွိပ္လိုက္တိုင္း ေလတက္တာ စိုးရိမ္စရာမဟုတိပါဘူး။ ေရာဂါလည္းမဟုတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ေတြးသလို ေလျဖတ္တာမ်ိဳးလည္း မျဖစ္နိုင္ဘူး။ 

လန္႕တာ ေရာဂါေတာ့မဟုတ္ဘူး။ စိတ္အေျခခံေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ sympathic ေခၚတဲ့ ခႏၶာကိုယ္မသိစိတ္က တုံ႔ျပန္မႈေၾကာင့္ပါ။ ေၾကာက္စိတ္ကဲတာျဖစ္တယ္။ ၾကာလာရင္ နွလံုးကို ထိခိုက္ေစတယ္။ လန္႕တတ္တာ မေကာင္းဘူး။ ျပဳျပင္ရမယ္။ ျပဳျပင္တယ္ဆိုတာ စိတ္အေျခခံအေၾကာင္းကို ဆိုလိုခ်င္တာ။ ေသာက္ေဆးေသာက္လဲ ယာယီဘဲရမယ္။ ၾကာလာရင္ ေဆးစြဲမယ္။ စိတ္ကိုေျပာင္းလဲၾကည့္ပါ။ သတိေလးထား၊တရားေလးမွတ္နိုင္ရင္မွတ္ပါ။ အစြဲမွန္သမွ် ေျပေပ်ာက္ေအာင္ၾကိဳးစားပါ။ တခ်ိဳ့ကလည္း ၾကိဳးစားရင္ ေကာင္းလာတတ္တယ္။ စိတ္မေလွ်ာ့ပါနဲ႕။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၁.၁.၁၅