Rifampicin တီဘီေဆး

Rifampicinရဲ႕ အသံုးဝင္ပံု/ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေဖာ္ျပေပးပါ ဆရာ....

Rifampicinဟာ ေဆးေတာင့္၊ေဆးရည္နဲ႕ အေၾကာထဲသြင္းတဲ့ ေဆးပံုစံ အမ်ိဳးမ်ိဳးလာတယ္။ Rifampin လို႕လည္း ေခၚပါတယ္။ အတိုေကာက္ R, RMP, RA, RF, RIF (US)ဆိုျပီးသံုးႏႈန္းတယ္။ ေဆးစာ အတိုေကာက္ေတြကို ေဆးေက်ာင္းမွာ သင္ရေတာ့ R လို႕ အတိုေကာက္သံုးတယ္။ တီဘီေဆးလို႕ အမ်ားက သိၾကတယ္။ အမွန္က အနာၾကီးေရာဂါမွာလည္း အသံုးဝင္တယ္။ ဦးေနွာက္အေျမွးေရာင္၊နွလံုးေရာဂါ အခ်ိဳ႕မွာလည္း သံုးေသးတယ္။ေနာက္ပိုင္းမွာ  cholestatic pruritusအတြက္လည္း သုံးလာတယ္။ ၁၉၅၉မွာ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့ျပီး ၁၉၆၇မွာ စတင္သံုးစြဲခဲ့တယ္။ 

အဓိကအခ်က္ကိုေျပာရရင္ ဘက္တီးရီးယားေရာဂါပိုးကို နွိမ္နင္းတဲ့ေဆးျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္စဥ္ကိုေျပာရရင္ ဘက္တီးရီးယား အင္ဇိုင္းတမ်ိဳး ျဖစ္တဲ့ RNA-polymeraseကုိ တားျမစ္ပါတယ္။ ဒီအင္ဇိုင္းမရွိရင္ ဘက္တီးရီးယားေတြ မပြားမ်ားနိုင္ဘဲ ေသဆံုးသြားတယ္။ Mycobacterium ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြမွာ အဓိကအသံုးျပဳတယ္။ Listeria species, Neisseria gonorrhoeae, Haemophilus influenzae,Legionella pneumophila စတဲ့ပိုးေတြအတြက္ သံုးနိုင္ေသးတယ္။ Neisseria meningitidis ပိုးကုိ ကာကြယ္ရာမွာ သံုးတယ္။ methicillin-resistant Staphylococcus aureus (MRSA)ကုသရာမွာလည္း အသံုးျပဳနိုင္တယ္။ တီဘီမွာ သံုးလို႕ တီဘီအေၾကာင္းအဓိကေျပာပါမယ္။ တီဘီမွာကုသတဲ့အခါ ပထမ(၂)လဟာ အေရးၾကီးဆံုးျဖစ္ပါတယ္။ ေဆး၄မ်ိဳး၊၅မ်ိဳးထိ အသံုးျပဳရတယ္။ ဘာ့ေျကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဘက္တီးရိးယားေတြ တတ္နိုင္သေလာက္ သတ္နိုင္ဖို႕ အဓိကရည္ရြယ္ပါတယ္။ ေနာက္အေရးပါတဲ့ တခ်က္က ေဆးယဥ္ပါးမႈနည္းပါးေစဖို႕လည္း ျဖစ္တယ္။ ဘက္တီးရီးယားေတြ နည္းလာတဲ့အခါ ေနာက္ပိုင္းလေတြမွာ rifampicinနဲ႕ isoniazidကိုသာ အဓိကအသံုးျပဳေတာ့တယ္။

Rifampin မွာ ထူးျခားခ်က္ေတြရွိတယ္။ ေဆးယဥ္ပါးမႈ ျဖစ္လြယ္တဲ့အတြက္ ေရာဂါေတြကုသတဲ့အခါ တျခားပိုးသတ္ေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳးပါ ေပါင္းထည့္ေပးရတယ္။ ေဆးကို ေန႕စဥ္ပံုမွန္ေသာက္ရတယ္။ ေဆးပတ္လည္ေအာင္ ေသာက္ေပးရတယ္။ ေဆးေသာက္တဲ့အခါ အစာမစားမွီ နာရိီဝက္(သို႕)စားျပီး ၂နာရီအၾကာမွာ ေသာက္ေပးရတယ္။ ေဆးက အသည္းကိုလည္း ထိခိုက္ေစလို႕ အသည္းလုပ္ေဆာင္မႈ ေကာင္းမေကာင္းဆိုတာ အျမဲစစ္ေနရတယ္။ေဆးေသာက္စဥ္ မ်က္ကပ္မွန္မတပ္သင့္ဘူး။တီဘီ ကာကြယ္ေဆး(BCG)ထိုးျခင္းေၾကာင့္ ျပည္တည္နာေပါက္တဲ့အခါ rifampicinေပးျပီး ကုသနိုင္တယ္။ 

ေဆးညႊန္း

10mg/kgနဲ႕တြက္ခ်က္ေပးရပါတယ္။ 300-600mg တေန႕တၾကိမ္ ေန႕စဥ္ပံုမွန္ေသာက္ေပးရတယ္။အနာၾကီးေရာဂါအတြက္ dapsone 100mg ပါ ေပါင္းေသာက္ေပးရတယ္။ ေဆးကို လခ်ီ၊နွစ္ခ်ီျပီးစြဲေသာက္ေပးရတယ္။ဆရာဝန္ စနစ္တက် ညႊန္ၾကားမႈနဲ႕သာ ေသာက္ေပးသင့္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ေနာက္ဆံုးလေတြမွာ သံုးစြဲမိရင္ ေသြးယိုနိုင္ေခ် ပိုမ်ားတယ္။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး

-အသားဝါတတ္တယ္

-ဆီးေရာင္ရင့္တာ အျဖစ္မ်ားတယ္

-ထြက္္လာတဲ့ မ်က္ရည္၊တံံေထြးက အဝါဖက္ သန္းေနတတ္တယ္

-အူေရာင္ျပီး ဝမ္းေလွ်ာတာ ျဖစ္နိုင္တယ္

-ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္၊ေနလို႕မေကာင္း ရွိတတ္တယ္

-ရာသီမမွန္တာ

-အသက္ရႉမဝတာ

တြဲမေသာက္သင့္တဲ့ေဆး

-ေဟာ္မုန္းေဆး

-တားေဆး

-ဗိုင္းရပ္စ္ေဆး

-ေသြးက်ဲေဆး

-နွလံုးေဆး

-အဆီက်ေဆး

ေဒါက္တာေအးမင္းထူး

၂၂.၁.၁၄