အစာအဆိပ္သင့္ျခင္း

အစာအဆိပ္သင့္တာကို food poisoining လို႕ ေခၚပါတယ္။ အစားအေသာက္၊ေရ စတာေတြ မသန္႕ရွင္းတဲ့အခါ အစာအဆိပ္သင့္နိုင္တယ္။ လူေတြ စားေသာက္ၾကတဲ့ထဲ မျမင္ရတဲ့ ေရာဂါပိုးမႊားေတြ၊ဓာတုပစၥည္းေတြနဲ႕ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္မယ့္ဟာေတြ ပါဝင္ေနနိုင္တယ္။ ပိုးမႊားေတြထဲမွာ ဗက္တီးရီးယား၊ဗိုင္းရပ္စ္၊ပါရာဆိုက္ပိုး အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိပါတယ္။ ျဖစ္ေစတဲ့ ဗက္တီးရီယားထဲမွာ campylobacter နဲ႕ E.coli က နာမည္ၾကီးတယ္။ ဗိုင္းရပ္ထဲမွာ rotavirus နဲ႕ norovirusေၾကာင့္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ပါရာဆိုက္ထဲမွာ Toxoplasma၊cryptosporidiumနဲ႕ amoeba စတာေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ အသင့္စား အစားအေသာက္မွာပါဝင္တဲ့ ၾကာရွည္ခံ ဓာတုပစၥည္းေတြေၾကာင့္လည္း ျဖစ္နိုင္တာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီဖက္ေခတ္ေရာက္ေတာ့ အေၾကာင္းရင္းခံေတြ ပိုမ်ားလာတယ္။ အပင္သန္ေဆး၊အသားတိုးေဆးအျပင္
မသန္႕တဲ့ေရထိုးနိုင္တာမ်ိဳးေတြကိုပါ ထည့္သြင္း တြက္ခ်က္လာရတယ္။ အဆိပ္အေတာက္ဆိုတဲ့ ေနရာမွာ အပင္ကို ျဖန္းတဲ့ pesticide ပိုးသတ္ေဆးတင္ မဟုတ္ေသးဘူး။ ဗက္တီးရီယားကထြက္တဲ့ toxin အဆိပ္အေတာက္ေတြကလည္း ျဖစ္ေစနိုင္တယ္။ ဥပမာ ေရခဲမုန္႕စားျပီးတဲ့အခါ staphylococcus ပိုးကထြက္တဲ့ exotoxinေၾကာင့္ အစာဆိပ္သင့္နိုင္တယ္။ ဆန္ကိုေသခ်ာမေဆးရင္ Bacillus cereus ကတဆင့္ ျဖစ္နိုင္ျပန္တယ္။ မာက်ဴရီဓာတ္မ်ားတဲ့ ပင္လယ္ငါးေတြကလည္း ျဖစ္ေစတာ ေတြ႕ရတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာေတာ့ သိပ္အျဖစ္မမ်ားပါ။ သို႕ေသာ္ ပင္လယ္ငါးက ရရွိတဲ့ ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ေတာ့ ျဖစ္နိုင္ျပန္တယ္။

အစာဆိပ္သင့္ျပီ

အဆိပ္သင့္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာအမ်ားစုဟာ အစာစားျပီး ၁-၃ရက္အတြင္း ေပၚေပါက္လာတယ္။ လကၡဏာေတြကိုေလ့လာၾကည့္ရင္ ဝမ္းေလွ်ာတာ၊အန္တာ အျမဲရွိတယ္။ အမ်ားစုဟာ အစားစားျပီး တရက္အတြင္း အန္တယ္။ ျပီးရင္ သက္သာသြားၾကတယ္။ ဝမ္းေလွ်ာတယ္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပံုမွန္သြားေနက်ထက္ အၾကိမ္ေရတြက္မ်ားျပီး ဝမ္းေပ်ာ့သြားတာမ်ိဳးကို ေခၚပါတယ္။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ တရက္ကို ၃ၾကိမ္အထက္ ဝမ္းသြားသူကို ဝမ္းေလွ်ာတယ္လို႕ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ပိုးေပၚမူတည္ျပီး ေသြးစ၊အက်ိအခၽြဲပါလာနိုင္တယ္။ အနံ႕ေျပာင္းလဲတတ္တယ္။ဗုိက္နာတာ၊ကိုယ္လက္ ကိုက္ခဲတာ ရွိနိုင္တယ္။ ပိုးမႊားေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ရင္ အဖ်ားရွိနိုင္တယ္။ အဖ်ားရွိရင္ သတိထားပါ။ 

ေရာဂါေပၚမူတည္ ေဆးရံုတက္ရမည္

အစာအဆိပ္သင့္တိုင္း ေဆးရံုတက္ရမယ္ဆိုတာမ်ိဳးေတာ့လည္း မဟုတ္ပါဘူး။  ေရာဂါ အျပင္း၊အေပ်ာ့ ေပၚေတာ့ မူတည္ပါတယ္။ အမ်ားစုဟာ ေရာဂါခံစားရျပီး ရက္ပိုင္းအတြင္း ျပန္ေကာင္းၾကတယ္။ အကယ္၍ ခႏၶာကိုယ္ ခုခံအားက တိုက္ဖ်က္နိုင္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ပိုးမႊားေတြ ဝမ္းနဲ႕အတူ ပါသြားရင္ သက္သာသြားတယ္။ အစာအဆိပ္သင့္တဲ့အခါ အေရးၾကီးဆံုးက ေရဓာတ္ခမ္းေျခာက္တာပါ။ဆံုးရံႈးသြားတဲ့ ေရဓာတ္၊ဆားဓာတ္ကို ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းေပးဖုိ႕သာ အေရးၾကီးတယ္။ဓာတ္ဆားရည္ ေသာက္ပါ။ ပါးစပ္က မရရင္အရည္ကို ေသြးေၾကာကတဆင့္ သြင္းေပးရတယ္။တခါတရံ ပဋိဇီဝပိုးသတ္ေဆး လိုအပ္လာပါတယ္။ အလားတူ ဒီေဆးေတြေၾကာင့္ပဲ အူလမ္းေၾကာင္းမွာရွိတဲ့ အက်ိဳးျပဳအဏုဇီဝပိုးမႊားေတြကို ေသဆံုးတတ္ျပန္တယ္။ ဒီလုိအခါမ်ိဳးမွာ ဝမ္းက ပံုမွန္ျပန္မျဖစ္ေတာ့ဘူး။ ဝမ္းသြားတာ ၾကာေနမယ္။ ဒီအခ်က္ကို ကုစားဖုိ႕ အလြယ္ဆံုးနည္းက ဒိန္ခ်ဥ္ေသာက္ပါ။ အက်ိဳးျပဳ ပိုးမႊားေတြ ျပန္လည္ ျဖည့္တင္းနိုင္မယ္။ တခါတရံ အစာအဆိပ္သင့္တာက လူအစုလိုက္ ျပံဳျပီး ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ သတင္းစာ၊ဂ်ာနယ္ေတြမွာ မၾကာခဏ ဖတ္ရမွာပါ။ အလႉအိမ္ေတြ၊မဂၤလာဧည့္ခံပြဲေတြက  မသန္႕တဲ့အစားအစာေတြကို စားေသာက္မိရာက ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ အသက္အႏၲရာယ္ စိုးရိမ္ရလို႕ ေဆးရံုတက္ေရာက္ ကုသမႈခံယူသင့္တယ္။ 

ဝမ္းပိတ္ေဆးတန္ခိုး ေရာဂါပိုဆိုးေစ

ဝမ္းသြားတဲ့အခါ ဝမ္းပိတ္ေဆးေသာက္တာမ်ိဳးက ေရာဂါလကၡဏာကို ပိုဆိုးသြားေစနိုင္တယ္။ ေဆးအာနိသင္ေၾကာင့္ ပိုးမႊားေတြ အျပင္မထြက္နိုင္ေတာ့ဘဲ ပိတ္မိေနတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ လူကိုဒုကၡေပးပါတယ္။ ဝမ္းပိတ္ေဆးတန္ခိုးနဲ႕ ေရာဂါ ပိုဆိုးသြားေစနိုင္တယ္။ အူထဲမွာ ရွိတဲ့ ပိုးမႊားေတြဟာ အျပင္ကို မထြက္နိုင္ေတာ့ပဲ အူလမ္းေၾကာင္းထဲမွာ ေအာင္းေနမယ္။ ေအာက္က မထြက္နိုင္တဲ့ ပိုးမႊားေတြဟာ အေပၚျပန္ဆန္တက္လာတတ္တယ္။ ဒါတင္သာမက ပိုးေတြ ပြားမ်ားလာျပီး ေသြးထဲေရာက္ရင္ေတာ့  အသက္အႏၲရာယ္ပါ စိုးရိမ္ရတယ္။ ဒီလိုအခါမ်ိဳးမွာ နီးစပ္ရာ ေဆးရံု၊ေဆးခန္း သြားေရာက္ျပသသင့္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မလိုအပ္ဘဲ ဝမ္းပိတ္ေဆးေသာက္တာမ်ိဳး ေရွာင္ၾကဥ္သင့္တယ္။

သတိျပဳဖြယ္ ကေလးအရြယ္

အစာအဆိပ္သင့္ေစတဲ့ အေျခခံအခ်က္ေတြကို ေလ့လာႁကည့္တဲ့အခါ ထုတ္လုပ္ပံု၊ခ်က္ျပဳတ္ပံု၊ထားသိုပံုနည္းမက်လို႕ ျဖစ္ရတာေတြ႕တယ္။ ဥပမာ လံုေလာက္တဲ့ အပူခ်ိန္မွာ ထိန္းသိမ္းမထားတာ၊ေသခ်ာမခ်က္ျပဳတ္မိတာ၊ေရမေဆးတာ၊အစိမ္းစားတာ၊ႏြားနို႕ မက်ိဳခ်က္ပဲ ေသာက္တာမ်ိဳးေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။ သစ္သီးစားတဲ့အခါ ေရနဲ႕ ေသခ်ာေဆးေၾကာသန္႕စင္ဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။အလားတူ ခြက္ေယာက္ ပန္းကန္ေတြ ေသခ်ာေဆးေၾကာသန္႕စင္တာမ်ိဳး လုပ္သင့္တယ္။ အစာမစားခင္ လက္ကိုေသခ်ာေဆးေၾကာသန္႕စင္သင့္တယ္။ ကေလးေတြမွာ သန္႕ရွင္းမႈအားနည္းတဲ့အခါ အစာအဆိပ္သင့္တတ္တယ္။ ၅နွစ္ေအာက္ ကေလးသူငယ္ေတြမွာ ျဖစ္ရင္ ေရာဂါလည္း ပိုဆိုးတတ္တယ္။ ဒီေနရာမွာ လူၾကီးမိဘေတြရဲ႕ က်န္းမာေရးအသိက အဓိကက်တယ္။ စနစ္တက်ကုသမႈမရွိရင္ အသက္အႏၲရာယ္ပါ စိုးရိမ္ရတယ္။ 

တရားခံဘယ္သူလဲ

အစာအဆိပ္သင့္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းကို ေလ့လာၾကည့္တဲ့အခါ အဓိကက်တဲ့ လက္သည္တရားခံတေယာက္က အျမဲလြတ္ေနတယ္။ ထိုးထားတဲ့ လက္ညိႈးေတြက အျပင္ဖက္ကိုပဲ ဦးတည္ေနတယ္။ ကုိယ့္ဘာသာ ဘယ္သူမွ လက္ညိႈးျပန္မထိုးခ်င္ၾကဘူး။ ဒီေန႕ေခတ္မွာ စီးပြားေရးတြက္ေျခကိုက္ေအာင္ လူေတြက ဥာဏ္နီဥာဏ္နက္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ၾကံေဆာင္လာပါတယ္။ သိပၸံေခတ္ကို ဗန္းျပျပီး သဘာဝထက္လြန္ကဲတာေတြ၊ပံုမမွန္တာေတြ တီထြင္လုပ္ေဆာင္လာၾကတယ္။ စမ္းသပ္လာၾကတယ္။ သစ္သီးကအစ သားငါးအဆံုး သဘာဝအတိုင္း မဟုတ္ေတာ့ပါ။ ေနာက္ဆံုး ေရသန္႕ကအစ စိတ္မခ်ရေတာ့တဲ့ေခတ္ေရာက္ေနျပီ။ အစာဆိပ္မဟုတ္ေတာ့ပဲ လူဆိပ္သင့္တယ္ ေခၚရမွာေပါ့။ ဒီရာစုနွစ္အတြင္းမွာ သဘာဝအတုိင္း ျဖစ္ထြန္းလာတဲ့ သစ္သီးေတြ မရွိသေလာက္ ရွားပါးေနျပီ။ ရာသီေပၚသီးနွံဆိုတာ ငယ္စဥ္ကသင္ခဲ့တဲ့ ကဗ်ာေတြ၊စာအုပ္ေတြထဲမွာသာ ရွိေတာ့တယ္။ သား၊ငါးဆိုလည္း ေန႕ခ်င္းညခ်င္း ၾကီးထြားလာၾကတယ္။ အရွင္ ေမြးေတာ့ ေန႕ခ်င္း အဟုတ္ ျဖစ္လာတယ္။ ဒါေတြကို စားေနတဲ့လူသားေတြလည္း အတူတူပါပဲ။ ၾကီးရင့္မႈ ျမန္ဆန္လာသလို ေရာဂါဘယ ေပါမ်ားလာတယ္။ ေနာင္ေခတ္ေတြမွ ေဆးပညာသင္ရမယ့္သူေတြကိုလည္း သနားမိတယ္။ သူတို႕ေခတ္ေရာက္ရင္ ေရာဂါအမည္ ဘယ္ေလာက္ က်က္မွတ္ရဦးမလဲမသိ။ ေဆးပညာအရ ေကာင္းပါတယ္ဆိုတဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ သစ္သီးဝလံေတြ ကုိယ္၌က ေရာဂါျဖစ္ေစသလား၊ကာကြယ္နိုင္လား မေသခ်ာေတာ့တဲ့ ေခတ္ေရာက္ေနပါျပီ။ အာဟာရျပည့္ဝတာ ဟုတ္ပါရဲ႕လား၊ကင္ဆာဆိုတာကိုေရာ ကာကြယ္နိုင္ ေသးရဲ႕လား။ ေသခ်ာမေဝခြဲနိုင္ ျဖစ္ေနၾကျပီ။ ေသခ်ာျပန္ေတြးၾကည့္ လိုက္တဲ့အခါ လူဆိုတဲ့အမ်ိဳးက ကိုယ့္ဒုကၡကို မီးထြန္းရွာေဖြေနသူေတြသာ ျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံု သတင္းစာ(၃၀.၆.၁၄)