Duovir အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးကူးစက္ခံရရင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ

Duovir ဆိုတာ lamivudin 150mgနဲ႕ zidovudine 300mg ကို ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ ေဆးတမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီေရာဂါမွာ ေပးတဲ့ ေဆးနွစ္မ်ိဳးကို အခ်ိဳးက်ေပါင္းစပ္ထားတယ္။ ေရာဂါကုသဖို႕သာမက ကာကြယ္ဖို႕အတြက္ပါ ေပးနိုင္တယ္။ ကာကြယ္တယ္ဆိုတာ HIVပိုးနဲ႕ မေတာ္တဆ ထိခိုက္မိတဲ့အခါမွာ အေရးေပၚကာကြယ္ဖို႕ကို ဆိုလိုတာပါ။ေဆးေၾကာင့္ ကူးစက္နိုင္ေျခကို ၈၀ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ေလွ်ာ့ခ်ေပးနိုင္တယ္။ သတိျပဳသင့္တာက morning after pillsေခၚတဲ့ အေရးေပၚတားေဆးေတြနဲ႕ သေဘာတရားခ်င္း တူမွာမဟုတ္ဘူး။ ကာကြယ္တယ္ဆိုေပမယ့္ တားေဆးလို ကာကြယ္ဖို႕သီးသန္႕ထုတ္ထားတဲ့ေဆး မဟုတ္ဘူး။ ဝင္လာမယ့္ေရာဂါကို
ၾကိဳတင္တိုက္ဖ်က္ကာကြယ္ဖို႕ေလာက္သာ တတ္နိုင္လိမ့္မယ္။ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးရွိတဲ့လူနဲ႕ အကာကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမိတာ၊ေသြးသြင္းတာေတြေၾကာင့္ ပိုးဝင္တာမ်ိဳးကို ကာကြယ္နိုင္လိမ့္မယ္ မဟုတ္ပါ။ 

ကံေကာင္းတဲ့တခ်က္က အိပ္ခ်္အိုင္ဗီြရွိတဲ့အပ္နဲ႕ အေရျပားကိုမေတာ္တဆထိမိျပီး ကူစက္နိုင္ေျခဟာ ၀.၃ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိတယ္။ ကူးစက္နိုင္ေျခနည္းပါးလြန္းတယ္လို႕ ေျပာရမယ္။ တခါ မ်က္စိ(သို႕) ပါးစပ္ထဲ ပိုးရွိတဲ့ေသြး၊အရည္ မေတာ္တဆဝင္ေရာက္မိရင္ ကူးစက္နိုင္ေျခဟာ ၀.၀၉ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိလို႕ ပိုမိုနည္းပါးတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မေတာ္တဆထိမိ၊ရွမိတိုင္း ေဆးေသာက္ဖို႕ မလိုအပ္ဘူး။ေဆး ေသာက္သင့္၊မေသာက္သင့္ဆိုတာ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီလူနာရဲ႕အေျခအေနေပၚလည္း မူတည္ျပန္တယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးကို ထိန္းနိုင္ျခင္း ရွိမရွိ၊ ကူးစက္ခံထားရတဲ့အခ်ိန္၊ လူနာရဲ႕ ခုခံအား၊ ေဆးဝါးေသာက္သံုးျခင္း ရွိ၊မရွိ စတာေတြ ေပၚလည္းမူတည္ေသးတယ္။ viral load 1500ေအာက္ဆိုရင္ ကူးစက္နိုင္ေျခနည္းပါးတယ္လို႕ သတ္မွတ္ပါတယ္။ေဆးလို၊မလိုဆိုတာ ဆရာဝန္က ဆံုးျဖတ္ေပးပါလိမ့္မယ္။ မိမိဘာသာ ေသာက္သံုးဖို႕ မၾကိဳးစားပါနဲ႕။

Duovir ေဆးဆိုတာ 

NRTIs(Nucleoside reverse transcriptase inhibitors)အမ်ိဳးအစား ေဆးနွစ္မ်ိဳးကို အခ်ိဳးက်ေပါင္းစပ္ထားပါတယ္။ ေဆးတစ္လံုးမွာ lamivudin 150mgနဲ႕ zidovudine 300mg ပါဝင္ပါတယ္။ ဘဲဥပံု အျဖဴလံုးေတြျဖစ္ျပီး ၁၀လံုး တစ္ကဒ္ပံုစံ လာတယ္။ တစ္ဗူး၆ကဒ္ တလစာ ျဖစ္တယ္။အိႏိၵယနိုင္ငံ ciplaကုမၸဏီက ထုတ္လုပ္တင္သြင္းတယ္။ ကုမၸဏီရဲ႕ အဆိုအရ လိုင္းေဆးေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ ေစ်းပိုခ်ိဳမယ္။

Duovirက ဘယ္ေနရာေတြမွာ အသံုးက်လဲ။

-အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကုသတဲ့အခါမ်ိဳး၊

-PEP(post-exposure prophylaxis) ေခၚတဲ့ ပိုးရွိတဲ့အရာဝတၱဳနဲ႕ မေတာ္တဆထိခိုက္မိတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ အေရးေပၚကာကြယ္ဖို႕ အသံုးျပဳနိုင္တယ္။

Duovirရဲ႕ေကာင္းတဲ့အခ်က္

-ဝင္လာတဲ့ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး မျပန္႕ပြားေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္တယ္။

-အျခားေရာဂါပိုးေတြ မဝင္နိုင္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးမယ္။

-ေသြးျဖဴဥတမ်ိဳးျဖစ္တဲ့ CD4 countကို မ်ားျပားေစမယ္။

-PEPအျဖစ္သံုးစြဲတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ေဆးနွစ္မ်ိဳးေပါင္းစပ္ျပီးျဖစ္လို႕ အဆင္ေျပတယ္။

Duovirရဲ႕မေကာင္းတဲ့အခ်က္

-တခါတည္းေပါင္းစပ္ျပီး ျဖစ္တာေၾကာင့္ ေဆးအေလွ်ာ့အတင္း လုပ္ဖို႕မလြယ္ဘူး။

-ေဆးယဥ္ပါးတာ ရွိနိုင္တယ္။

-အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီေဆးတိုင္းဟာ သူ႕ဟာနဲ႕သူေတာ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ကိုယ္စီရွိၾကတယ္။

Duovirကို PEPအေနနဲ႕ကာကြယ္ဖို႕ အသံုးျပဳမယ္ဆိုရင္

-ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္း ေစာေစာေသာက္နိုင္ေလ အက်ိဳးရွိေလပါ။

-၇၂နာရီအတြင္း ေသာက္နိုင္ေအာင္ ၾကိဳးစားပါ။

-ေဆးစေသာက္ျပီ ဆိုတာနဲ႕ ေဆးပတ္လည္ေအာင္ ေသာက္ပါ။ စုစုေပါင္း ေလးပတ္ျပည့္ေအာင္ ေသာက္ရမယ္။

-ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရ ေဆးေသာက္သူရဲ႕ ၄၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေၾကာင့္ ၁လျပည့္ေအာင္ မေသာက္ၾကဘူး။

-ေဆးေသာက္ဖို႕ ေမ့ေနရင္ ၆နာရီအတြင္းသတိရရင္ ေသာက္ပါ။

-ေဆးေသာက္ျပီး ၂ပတ္ေနရင္ baseline test ေသြးစစ္တာ လုပ္သင့္တယ္။

-လိုအပ္ရင္ ေဆးသံုးမ်ိဳးေပါင္းျပီး ေသာက္ရမယ္။

Duovirကို ဘယ္လိုေသာက္သင့္သလဲ။

အသက္ ၁၂နွစ္အထက္ ေတြသာ ေသာက္သံုးသင့္တယ္။ တစ္ေန႕ နွစ္ၾကိမ္ ပံုမွန္ေသာက္သံုးရတယ္။ အေကာင္းဆံုးက တခ်ိန္နဲ႕ တခ်ိန္ ၁၂နာရီျခားျပီး အခ်ိန္မွန္ေသာက္သင့္တယ္။ ေဆးနွစ္လံုး တျပိဳင္ထဲ မေသာက္ရဘူး။ ေရမ်ားမ်ားနဲ႕ ေသာက္ပါ။ အစာနဲ႕ နီးနီး၊ေဝးေဝး ေသာက္နိုင္တယ္။ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္ရွိတတ္လို႕ အစာစားျပီးေသာက္တာ ပိုမိုသင့္ေတာ္တယ္။ လိုအပ္ရင္ အအန္ေပ်ာက္ေဆး ထည့္ေပးရတတ္တယ္။ 

ဘယ္လို စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္သင့္သလဲ။

ေသြးစစ္တာ ပံုမွန္လုပ္သင့္တယ္။ဆရာဝန္က ညြန္ၾကားပါလိမ့္မယ္။ 

မေတာ္တဆထိမိရင္ HIVပိုး ခ်က္ခ်င္းစစ္ပါ။ေနာက္ ၁လခြဲတခါ၊ သံုးလ တခါ ၊၆လ တခါ ဆက္စစ္ရမယ္။ တခ်ိဳ႕က ၈လအၾကာထိ တခါစစ္ခိုင္းေသးတယ္။ ၆လအထိစစ္လို႕ retro test(HIV) non-reactiveဆိုရင္ အိုေက၊စိုေျပျပီလို႕ သတ္မွတ္ပါမယ္။

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး

-zidovudineေၾကာင့္ ေသြးအားနည္း၊ေသြးျဖဴဥနည္းတာေတြ ျဖစ္ေပၚေစမယ္။

-ပ်ိဳ႕ခ်င္၊အန္ခ်င္ အျဖစ္မ်ားတယ္။

-ေခါင္းကိုက္၊ဝမ္းသြားတာ ရွိနိုင္တယ္။

-အဆစ္အျမစ္ကိုက္၊အနီစက္ထတာ ျဖစ္နိုင္တယ္။

-နံုးခ်ိ၊အားယုတ္တာ အျဖစ္မ်ားတယ္။

-အသားအေရ မြဲတတ္၊ေျခာက္တတ္တယ္။

-ဆံပင္ကၽြတ္တာ၊အစားအေသာက္ပ်က္တာ ျဖစ္နိုင္တယ္။

-lactic acidosis ဆိုတာ ဝတဲ့အမ်ိဳးသမီးလူနာေတြမွာ ပိုျဖစ္တတ္တယ္။ 

ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးျပင္းျပင္းထန္ထန္ခံစားရရင္ ဆရာဝန္နဲ႕ တိုင္ပင္ပါ။

ဘယ္လိုလူေတြမွာ မေသာက္သင့္ဘူးလဲ။

-Severe Anaemia ျပင္းထန္တဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊

-neutropenia ေသြးျဖဴဥနည္းတဲ့ အခါ၊

-kidney or liver diseaseေက်ာက္ကပ္၊အသည္းလူနာေတြ ဆရာဝန္နဲ႕ တိုင္ပင္သင့္တယ္။ 

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္ေတြ မေသာက္သင့္ဘူး။ ဆရာဝန္ညြန္ၾကားမွ ေသာက္သင့္တယ္။ နို႕တိုက္မိခင္ေတြ သတိထားသင့္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆိုးက်ိဳးရွိနိုင္တာ မေသခ်ာေသးဘူး။  အသက္၁၂နွစ္ေအာက္ မေသာက္သံုးရဘူး။ တျခားေဆးေတြနဲ႕ေရာမေသာက္သင့္ဘူး။

တြဲမေသာက္သင့္တဲ့ေဆး

-septrinပိုးသတ္ေဆး

-zalcitabineအိပ္ခ်္အိုင္ဗြီေဆး

-gancyclovirဗိုင္းရပ္စ္ေဆး

-NSAID အကိုက္ခဲေပ်ာက္ေဆး

-Diazepam အိပ္ေဆး

-anti epileptic အတက္ေပ်ာက္ေဆး

PEPအေနနဲ႕ ေပးနိုင္တဲ့တျခားေဆးေတြ ရွိေသးတယ္။ အနည္းဆံုး ေဆးနွစ္မ်ိဳး ေပါင္းျပီး ေပးရတယ္။လိုအပ္ရင္ ေဆးသံုးမ်ိဳး ေပါင္းျပီးေပးရတယ္။ သို႕ေသာ္ nevirapine,abacavir,delavirdine,zalcitabineေတြကိုေတာ့ PEPအေနနဲ႕ မသံုးစြဲသင့္ဘူး။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး ျပင္းထန္တဲ့အတြက္ တားျမစ္ထားတယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၁၅.၅.၁၃