ေလးဖက္နာပိုး

ဆရာ က်ြန္မေလးဖက္နာပိုးစစ္ခ်င္လို႔ပါ

ေဆးခန္းမွာဘယ္လိုေျပာရမလဲ မသိလို႔ပါ ဆရာအဂႍလိပ္လိုေရးေပးပါလား

က်ြန္မကဘန္ေကာက္မွာေနေတာ့ထိုင္းလိုမေျပာတတ္လို႔ပါ

အရင္ကတည္းကေလးဖက္နာ ပိုးရွိပါတယ္ ျမန္မာျပည္ မွာေနတုန္း ကေတာ့လစဥ္ ပန္နယ္စလင္ထိုးပါတယ္

ေက်းဇူးတင္စြာျဖင့္

ျမန္မာေတြအလြယ္ေခၚေတာ့ ေလးဖက္နာပိုးေပါ့၊တကယ္က ပိုးကိုစစ္တာမဟုတ္ပါဘူး။ အင္တီေဘာ္ဒီ ဓာတ္ကို စစ္တာ။ ေဆးစာလိုေရးေတာ့ASOစစ္တာလို႕ အလြယ္ေခၚတယ္ ေရးတယ္။ ASOဆိုတာ Anti-Streptolysin Oဆိုတာကို အတိုေကာက္ေခၚေဝၚတာပါ။ Streptolysin Oဆိုတဲ့ အင္တီဂ်င္ကို တုိက္တဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီကို ASOလို႕ ေခၚပါတယ္။ASOက ေလးဖက္နာအဖ်ားေရာဂါ(acute rheumatic fever)ရဲ႕ ၈၅ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ တက္ေနတတ္တယ္။ ေလးဖက္နာပိုးဝင္သူရဲ႕ ၁၅-၂၀ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ASO titerတက္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဆိုလိုခ်င္တာက ေလးဖက္နာအဖ်ားရွိသူ ၅ေယာက္မွာ ေလးေယာက္ပဲ ASO တက္ေနတာေတြ႕ရမယ္။  ဒါ့ေၾကာင့္ အေျဖက ပံုမွန္ထဲေရာက္ေနရင္ေတာင္ ေလးဖက္နာ အဖ်ားကို ျပစ္ပယ္လို႕ မရနိုင္ဘူး။ေနာက္ျပီး ေသြးစစ္တဲ့အခ်ိန္လည္း အေရးၾကီးတယ္။ ASO အင္တီေဘာ္ဒီက streptococcus ပိုးဝင္ျပီး ၁ပတ္ေနရင္ စတက္တယ္။ ပိုးဝင္ျပီး ၁လၾကာတဲ့အခါ အျမင့္ဆုံးေရာက္လာတယ္။ တခါတက္ျပီး ၃-၆လ ၾကာရင္ ပံုမွန္levelအေျခကို ျပန္ေရာက္သြားတယ္။ ေရာဂါပိုးဝင္ဝင္ခ်င္းတက္မွာ မဟုတ္လို႕ (-)ဆိုရင္ ၂ပတ္ၾကာတဲ့အခါ ထပ္စစ္သင့္တယ္။

Normal value 

0-4 years of age: < 100 IU/mL 

5-17 years of age: < 250 IU/mL 

Adults: < 116 IU/mL

ASOက ဘာေတြေျပာလဲ

Titerတက္ေနရင္ အရင္က streptococcal ပိုးဝင္ဖူးတယ္လို႕ သိရတယ္။

ASOက လည္ေခ်ာင္းပိုးဝင္တဲ့အခါ အေရျပားပိုးဝင္တာထက္ ပိုျမွင့္ေနတတ္တယ္။ ASO <200ဆိုရင္ ပံုမွန္လို႕သတ္မွတ္တယ္။ ASO>200ဆိုရင္ မ်ားတယ္သတ္မွတ္တယ္။ နိုင္ငံ၊အသက္အရြယ္ေပၚလိုက္ျပီး သတ္မွတ္ပံုမတူညီၾကဘူး။ လူၾကီးေတြမွာ ASO titer >250 todd unitရွိရင္ မ်ားတယ္သတ္မွတ္တယ္။ ၅နွစ္အထက္ ကေလးေတြမွာ ASO titer >333 todd unitရွိရင္ မ်ားတယ္။ 

ေလးဖက္နာ ဆိုသည္မွာ 

ေလးဖက္နာအဖ်ားေရာဂါဆိုတာ တြယ္ဆက္တစ္ရႉးေတြ ေရာင္ရမ္း ပ်က္ဆီးတဲ့ေရာဂါတမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ နွလံုး၊အဆစ္၊ေသြးေၾကာေတြ ေရာင္ရမ္းပ်က္ဆီးတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အရင္ကဝင္လာတဲ့ streptococcus ပိုးကို ခႏၶာကိုယ္က ျပန္လည္ တံု႕ျပန္တဲ့အခါ အဆိုပါတစ္ရႉးေတြကိုပါ မွားယြင္းတိုက္ခိုက္မိလို့ ျဖစ္ပါတယ္။ Group A beta-haemolytic strepေၾကာင့္ strept throat, glomerulonephritis, rheumatic fever, bacterial endocarditis, and scarlet fever စတာေတြ ျဖစ္နိုင္တယ္။

ကူးစက္ျခင္း

ပိုးရွိတဲ့အမႈန္အမႊားေတြ ေလထဲကတဆင့္ ရႉရိႈက္ျခင္းေၾကာင့္ ကူးနိုင္တယ္။ အစားအေသာက္၊နို႕ကေနလည္း ကူးစက္တတ္တယ္။ အသက္အရြယ္မေရြးျဖစ္နိုင္တယ္။ အမ်ားစုဟာ အသက္ ၆-၁၅နွစ္အတြင္း ေက်ာင္းေနစအရြယ္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ေလးဖက္နာလည္ေခ်ာင္းနာတာက ရာသီမေရြး တနွစ္ပတ္လံုးေတြ႕ရတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေႏြဦးရာသီနဲ႕ ေဆာင္းရာသီေတြမွာ ပိုအျဖစ္မ်ားတယ္။ ေလးဖက္နာအဖ်ားေရာဂါဆိုတာ အရင္က လည္ေခ်ာင္းနာဖူးသူမွာ ျဖစ္တယ္။ Strep လည္ေခ်ာင္းနာျဖစ္သူရ့႕ဲ ၃ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္သာ ARFေလးဖက္နာအဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ၾကတယ္။

Streptococcus Pyogenes ရဲ႕ လကၡဏာ

လည္ေခ်ာင္းနာ၊အဖ်ားၾကီး(၁၀၁အထက္)၊ေခါင္းကိုက္၊အားယုတ္ရွိမယ္။ စစ္ၾကည့္ရင္ လည္ေခ်ာင္းနီေနျပီး အာသီးက ျဖဴညစ္ညစ္အဖတ္ ျပည္လိုေတြ႕ရတယ္။ ၾကာလာရင္ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳး ေလးဖက္နာအဖ်ား(acute rheumatic fever)နဲ႕ ေက်ာက္ကပ္ေရာင္ျခင္း(acute glomerulonephritis)ျဖစ္ေစတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ လည္ေခ်ာင္းနာျပီး ၉ရက္အတြင္း ပိုးသတ္ေဆးေပး ကုသင့္တယ္။မကုရင္ရက္(၂၀)အတြင္း လကၡဏာခံစားရမယ္။

ေလးဖက္နာလို႕သတ္မွတ္ဖို႕ Revised Jones Criteriaကို အသံုးျပဳရပါတယ္။ ၁၉၄၄မွာ စေပၚျပီး ၁၉၉၂မွာ ေနာက္ဆံုးအၾကိမ္ ျပင္ဆင္ထားတယ္။

Major criteria

-Carditis

-Polyarthritis

-Erythema marginatum(လူၾကီးအေတြ႕နည္း)

-Subcutaneous nodules(လူၾကီးအေတြ႕နည္း)

-Chorea  

Minor manifestations
-Fever
-Arthralgia
-Previous rheumatic fever or rheumatic heart disease
-Raised acute phase reactants (ESR,CRP, Leukocytosis)
-Prolonged PR interval

ထပ္စစ္ရမွာက evidence of previous streptococcal infection (Anti Streptolysin O Titre, Throat culture or Scarlet fever)စတာ ေတြပါ။ ဖ်ားစမွာ ESRနဲ႕ CRPတက္ေနျပီး minor Jone's criteria လကၡဏာေတြရွိရင္ ARF လို႕ ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္ပါတယ္။ 

ေရာဂါပိုးအေျခအေနသိဖို႕ rapid antigen test(rapid streptococcal antigen test)ကို အရင္စစ္ေဆးနိုင္တယ္။ မေတြ႕ရင္ throat culture ျပဳလုပ္နိုင္တယ္။သံသယရွိေနေသးရင္ ASO, anti-DNAse B, antihyaluronidase, or anti-Streptozymeေတြ ဆက္စစ္သင့္တယ္။ ASO ပမာဏက ပိုးဝင္ျပီး ၁လေနမွ အျမင့္ဆံုးတက္တာ ျဖစ္တယ္။ anti-DNAse B titerက်ေတာ့ ပိုးဝင္ျပီး ၁လခြဲေလာက္ေနမွ အျမင့္ဆံုးlevel ေရာက္လာတယ္။လိုအပ္ရင္ antihyaluronidaseတို႕ကို ဆက္စစ္ေပးသင့္တယ္။

ေလာေလာဆယ္ ေရာဂါရွိသူျဖစ္ရင္ CRP(C-reactive protein)စစ္ရတယ္။ ေနာ္မယ္ဆိုရင္ <6mg/ml ရွိတယ္။ေရာင္ရမ္းမႈျဖစ္ျပီး ၆နာရီဆိုရင္ တက္လာတယ္။ တခါတက္ရင္ ၄၈နာရီၾကာတယ္။ ေလာေလာဆယ္ ေရာဂါမရွိသူဆုိရင္ ESR(Erythrocyte sedimentation rate)ကို စစ္ေပးရတယ္။ ESRက ၂၄နာရီေက်ာ္မွ ေသြးထဲမွာ စမ်ားတယ္။ ေသြးအားနည္းတာကို ေထာက္ျပနိုင္တယ္။

ေလးဖက္နာအတြက္ ဘာေတြစစ္ဖို႕ လိုအပ္လဲ

၁။အင္တီေဘာ္ဒီစစ္ျခင္း(Antibody titer tests)

-anti-streptolysin O (ASO) test, 

-antistreptococcal DNAse B (ADB) test, 

-antistreptococcal hyaluronidase (AH) test.

၂။လိုအပ္ရင္ Blood cultures လုပ္တယ္။အထူးသျဖင့္  infective endocarditis, bacteremia, and disseminated gonococcal infectionစတာေတြသိရွိေအာင္ ျဖစ္ပါတယ္။ 

၃။Chest X ray(ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္)

ဓာတ္မွန္ရိုက္ၾကည့္လို႕ နွလံုးၾကီးတာ(cardiomegaly and CHF)ရွိရင္ carditisနွလံုးေရာင္တာ ျဖစ္နိုင္တယ္။ 

၄။Echo cardiogram

နွလံုးေရာင္တာ၊အဆို႕ရွင္္က်ဥ္းတာ ေသခ်ာေစဖို႕ echoရိုက္နိုင္တယ္။ 16-47%ေလာက္ ေဖာ္ထုတ္နိုင္တယ္။ carditisရွိရင္ ေလးဖက္နာကာကြယ္ေဆး နွစ္ခ်ီစြဲေသာက္ဖို႕ လိုအပ္တယ္။

၅။ECG(အီးစီဂ်ီ)

နာတာရွည္ေလးဖက္နာ နွလံုးေရာဂါသည္ေတြမွာ ECGစစ္ရင္ MSရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲ left atrium hypertrophy  ၾကီးေနတဲ့အရိပ္အေယာင္ ေတြ႕ရမယ္။

တျခားေရာဂါအတြက္ ေသြးစစ္ဖို႕ လိုနိုင္တယ္။

-rheumatoid factor, 

-antinuclear antibody (ANA), 

-Lyme serology, 

-blood cultures, 

-evaluation for gonorrhea.

အိမ္နီးခ်င္း ဘဂၤလားေဒ့ရွ္မွာ RFမဟုတ္ပဲ မွားယြင္းျပီး ေရာဂါတပ္တာမ်ိဳး  ၆၄ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ ေတြ႕ရတယ္လို႕ အစီရင္ခံစာတခုမွာ ေဖာ္ျပထားတယ္။ ေလးဖက္နာေရာဂါကို ဆရာဝန္နဲ႕ ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ေတြက အမည္တပ္ရတယ္။ ေသာက္ေဆး၊ထိုးေဆး လိုအပ္သလို ေပးပါမယ္။ ေကာင္းတာက ဆရာဝန္နဲ႕ ျပပါ။ ေလးဖက္နာစစ္ခ်င္ရင္ ASO စစ္ခ်င္တယ္လို႕ ေျပာပါ။ ေလးဖက္နာအဖ်ားေရာဂါကို acute rheumatic feverလို႕ ေခၚပါတယ္။ ေရာဂါအမည္ကို ဆရာဝန္ကသာ တပ္ပါေစ။ လူနာအေနနဲ႕ ဆရာဝန္ရဲ႕ ကုသမႈအတိုင္းသာ လုိက္နာသင့္တယ္။

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

၇.၅.၁၄