ဖေနာင့္အတက္ စိတ္မပ်က္နဲ႕

ဖေနာင့္အတက္ထြက္တယ္ဆိုတာ ဖေနာင့္အရုိးမွာ ကယ္လ္စီယမ္ အနည္ထိုင္လို႕ ျဖစ္ရတယ္။ အမွန္ေတာ့ ပ်က္စီးမႈကုိ ျပဳျပင္ဖို႕ ခႏၶာကိုယ္က ကယ္လ္စီယမ္ေတြထုတ္ေပးရတာပါ။ ဖေနာင့္ရိုး(calcaneus)မွာ ကယ္လ္စီယမ္ေတြ စုပံုရာကေန ေသးငယ္တဲ့ အရိုးအတက္ျဖစ္လာပါတယ္။ အဲလိုအရိုးအတက္ကို  Heel spurs(သို႕)osteophytesလို႕ ေခၚပါတယ္။ လူအမ်ားစုမွာ ျဖစ္နိုင္ေပမယ့္ လကၡဏာရပ္မျပလို႕ မသိၾကသူက မ်ားတယ္။ အကယ္၍ ဖေနာင့္ရိုး(calcaneus)နဲ႕ ေျခဖဝါးရိုး(metatarsal bones)ကို ဆက္သြယ္ထားတဲ့ plantar fascia အရြတ္ေရာင္တဲ့အခါ ဖေနာင့္ေနရာကေန စတင္နာက်င္လာပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က အရိုးအတက္ေၾကာင့္လို႕ ထင္မွတ္မွားၾကတယ္။ အမွန္က အရြတ္ေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ တြယ္ဆက္ထားတ့့ဲ ဖေနာင့္ေနရာက နာက်င္ လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလိုအရြတ္ေရာင္တာမ်ိဳးကို plantar fasciitis လို႕ ေခၚပါတယ္။ ဓာတ္မွန္ရိုက္ၾကည့္တဲ့အခါ အတက္ထြက္တာ ရွိနိုင္ေပမယ့္ ေျခဖေနာင့္ကေတာ့ နာေကာင္းမွနာလိမ့္မယ္။

ဘယ္သူေတြ ျဖစ္သလဲ

ဖေနာင့္အတက္ထြက္တာဟာ အသက္အရြယ္၊အခ်ိန္မေရြးျဖစ္နုိုင္တယ္။ ဝတဲ့သူေတြ၊အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ ေတာင္ေပၚေဒသေနထိုင္သူ၊ ေဒါက္ျမင့္ဖိနပ္စီး  သူေတြ၊ ကုိယ္ဝန္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြလည္း အျဖစ္မ်ားၾကတယ္။ အားကစားသမားေတြ၊အေၾကာ မေလွ်ာ့မိပဲ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တဲ့သူေတြမွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ အမွန္ေတာ့ ေျခေထာက္မွာသာမက ကုတ္၊ေက်ာ၊ခါး စတဲ့ေနရာေတြမွာလည္း အတက္ထြက္နိုင္ပါတယ္။ ေျခေထာက္ရိုးက ေန႕စဥ္ ပြတ္တိုက္ပါမ်ားလာတဲ့အခါ အရိုးေတြစားလာျပီး ခႏၶာကိုယ္က ျပန္လည္ျပဳျပင္ဖို႕ လုပ္ေဆာင္ရပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႕ ထိခိုက္တဲ့အရိုးေနရာကို ကယ္လ္စီယမ္ေတြ စုပံုလာျပီး အရိုးအတက္(osteoblasts) ထြက္လာပါတယ္။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ အေရျပားကုိ ဖေနာင့္အတက္က သြားဖိလို႕နာတာမ်ိဳးလို႕ ထင္ၾကပါတယ္။ အမွန္က ေျခဖဝါး ပတ္ဝန္းက်င္တစ္ရႉးေတြ ေရာင္ရမ္းမႈေၾကာင့္ ဖေနာင့္ေနရာကစတင္ နာက်င္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တခုက ဖေနာင့္အတက္ေနရာမွာ တြယ္ဆက္တစ္ရႉးသစ္(new fibrous tissue)ေတြက အာရံုေၾကာေတြကို သြားဖိလို႕လည္း ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။

လကၡဏာရပ္မ်ား

ဖေနာင့္အတက္ထြက္သူတိုင္း လကၡဏာေတြ မျပၾကပါဘူး။ အမ်ားစုဟာ လမ္းေလွ်ာက္တဲ့အခါ ဖေနာင့္နာတဲ့လကၡဏာကို စတင္ခံစားရတယ္။ေျခဖဝါးၾကြက္သားေတြ အခ်ိန္ၾကာျငိမ္ေနရာက စတင္လႈပ္ရွားတာနဲ႕ နာက်င္လာတယ္။ ဖေနာင့္ေနရာက လမ္းစေလွွ်ာက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ခပ္စူးစူးနာတယ္။ နီတယ္။ ေရာင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္ရင္ ဖေနာင့္အတက္ထြက္လို့ျဖစ္နိုင္တယ္။ ေသခ်ာေအာင္ ဆရာဝန္က ေျခေထာက္ဓာတ္မွန္ရိုက္ခိုင္းမယ္။ဖေနာင့္အတက္ထြက္ရင္ဆရာဝန္နဲ႕ ျပျပီး လိုအပ္တဲ့ ကုသမႈမ်ိဳး ျပဳလုပ္ရတယ္။ 

ကုသနည္းမ်ား

ေျခဖေနာင့္အတက္ထြက္တဲ့အခါ အလြယ္ဆံုးနည္းက ေရခဲကပ္ေပးတာ ျဖစ္တယ္။ 

အတက္ထြက္တဲ့ ေျခဖေနာင့္ကို ေရခဲဝတ္ တင္ေပးနိုင္တယ္။ တခါလုပ္ရင္ ၁၅မိနစ္ တေန႕(၃)ၾကိမ္ ျပဳလုပ္ေပးပါ။ plantar fascia အရြတ္ေၾကာေရာင္ရမ္းတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ေရခဲေရပုလင္းကို ေျခဖဝါးေအာက္ထားျပီး လွိမ့္ေပးရင္ သိသိသာသာ သက္သာလာပါတယ္။ သိပ္မသက္သာရင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး တမ်ိဳးမ်ိဳး(ibuprofen or naproxen) ေသာက္ေပးပါ။ လိုအပ္ရင္ plantar fascia ေရာင္ရမ္းတာအတြက္ စတီးရိြဳက္ေဆးထိုးေပးနိုင္ပါတယ္။တခ်ိဳ႕က ထံုေဆးပါေရာထိုးေပးရတယ္။ အေၾကာေလွ်ာ့ေအာင္ Botox ကိုလည္း ထုိးၾကတယ္။ဒါမွမရေသးရင္ ေနာက္ဆံုးအေနနဲ႕ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရတယ္။ 

ကာကြယ္ျခင္း

အဝမလြန္ေအာင္ ဝိတ္ထိန္းပါ။ အေပါ့စားေလ့က်င့္ခန္း ေန႕စဥ္ျပဳလုပ္ပါ။ ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ခင္ အေၾကာေလွ်ာ့ပါ။ အိပ္ရာထ လမ္းေလွ်ာက္ခင္ ေျခဖဝါးကို အေပၚလွန္တဲ့ ေျခဖေနာင့္ေလ့က်င့္ခန္း အရင္လုပ္ပါ။ ဖိနပ္စီးတဲ့အခါ ကိုယ္နဲ႕သင့္ေတာ္မယ့္ ဖိနပ္မ်ိဳး ေရြးစီးပါ။ ၾကိဳးသိုင္းဖိနပ္၊canvasဖိနပ္မ်ိဳး မစီးပါနဲ႕။ ေျမၾကီးနဲ႕ တိုက္ရိုက္မထိေအာင္ ေျခခုံျမင့္တာမ်ိဳးကို ေရြးစီးသင့္တယ္။ ေျခေထာက္အရြယ္အစားနဲ႕ ကိုက္ညီတဲ့ဖိနပ္ျဖစ္ဖို႕လည္း လိုတယ္။ ညဖက္အိပ္တဲ့အခါ က်ပ္စီးတဲ့စရာ ပစၥည္း(Night splint)တခုခု ဝတ္ဆင္ျပီးမွ အိပ္စက္ပါ။ ဥပမာ-L ပံုစံ ဖိုက္ဘာ ဖေနာင့္အခံကို ဝတ္ျပီး အိပ္သင့္တယ္။ ျပီးရင္ ပတ္တီးတခုခုနဲ့ က်ပ္စီးပါ။ 

အစားအေသာက္ေတြထဲမွာ အသီးအရြက္မ်ားမ်ားစားပါ။ လက္ဖက္စိမ္းရည္ကို ေနစဥ္ ပံုမွန္ေသာက္ေပးပါ။ Alfalfa leavesက ေရာင္ရမ္းမႈကိုက်ဆင္းေစျပီး ခုခံအားတက္ေစတယ္။ ေန႕စဥ္ေသာက္သံုးျခင္းျဖင့္ ေျခဖေနာင့္အတက္ မျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္ေပးသတဲ့။ အိုမီဂါ သရီးပါဝင္တဲဲ့ ငါးၾကီးဆီ အားေဆးေတြက ေရာင္ရမ္းမႈနဲ႕ နာက်င္ျခင္းကို သိသိသာသာသက္သာေစတယ္။ တေန႕၂-၃ၾကိမ္ထိ ေသာက္နိုင္တယ္။ vitamin B12 ခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္းက အရိုးေရာဂါ ေတြကို ျဖစ္ေပၚေစတယ္။ ဖေနာင့္အတက္သက္သာေစဖို႕ ငါး၊အသည္းနဲ႕ ဗီတာမင္ဘီတြဲအားေဆးကို ျဖည့္ဆည္းသင့္ပါတယ္။ 

သဘာဝနည္းလမ္းမ်ား

-သဘာဝေဆးနည္းက နႏြင္းနဲ႕ ဂ်င္းကို အသံုးခ်ရတာျဖစ္ပါတယ္။ အေရာင္က်ေစတဲ့ အာနိသင္ရွိတယ္။ ျဖစ္တဲ့ေျခဖေနာင့္ကို ေသခ်ာပြတ္လိမ္းေပးပါ။ ဂ်င္းေဆးျပား 500mg တေနသံုးၾကိမ္(သုိ႕) နႏြင္းေဆး400mg ေန႕စဥ္ တိုက္ေကၽြးနိုင္ပါတယ္။

-အုန္းဆီ(သို႕) သံလြင္ဆီ(သို႕)နွမ္းၾကတ္ဆီကို အပူအနည္းငယ္ေပး၍ ေျခဖေနာင့္ေပၚတြင္ နွိပ္နယ္ေပးပါ။ ၾကြက္သားေတြ ေျပေလွ်ာ့ေစျပီး ေရာင္ရမ္း နာက်င္မႈကို သက္သာေစတာ ေတြ႕ရတယ္။ 

-ေဂၚဖီရြက္ကို ေရေႏြးနဲ႕ျပဳတ္ျပီး အဖတ္ကို အဝတ္စည္း၊ေျခဖေနာင့္ကို ဖိအံုေပးပါ။ မုန္႕ညွင္းေစ့ကို ေထာင္းျပီးလည္း အံုေပးနိုင္ပါတယ္။ ရွားေစာင္းလက္ပတ္ အနွစ္ကိုသံုးျပီး နွိပ္ေပးနုိင္တယ္။ ေရာင္ရမ္းမႈသက္သာေအာင္ ေျခဖေနာင့္ကို ညင္သာစြာ နွိပ္နယ္ေပးပါ။

-ေရခပ္ေႏြးေႏြးထဲကို Epsom salt(magnesium sulfate) တဇြန္းခန္႕ထည့္ျပီး ေရခ်ိဳးပါ။ ေရာင္ရမ္းျခင္းကုိ သက္သာေစမယ္။တင္လဲရည္ထဲကို ဆိုဒါမႈန္႕နဲ႕ apple cider vinegarထည့္ျပီး ေရာေပးရင္ အလႊာပါးတခုျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီအလႊာပါးကို ဖံုးေပးရင္ ေျခဖေနာင့္အတက္ထြက္သူေတြမွာ အက်ိဳးမ်ားတယ္။ 

-Borax solution ဆိုတာလည္း သံုးတယ္။ ကလိုရင္းခပ္ထားတဲ့ေရကို boraxနဲ႕ ေရာစပ္ေပးရပါတယ္။ ရလာတဲ့  Borax solutionကုိ ေရေႏြးနဲ႕ေရာျပီး ေျခဖဝါးကို စိမ္ေပးပါ။ မႁကာခင္ သက္သာလာတာ ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။ 

ေဒါက္တာ ေအးမင္းထူး

ရတနာပံုသတင္းစာ(၂၈.၇.၁၄)